۳- وجود لایه محدود كننده در پروفیل خاك

در صورتی كه در عمق حداكثر ریشه دوانی خاك لایه محدود كننده غیر قابل نفوذ برای ریشه و آب و یا لایه های گچی و آهكی وجود داشته باشد بایستی قبل از احداث سيستم آبياری قطره ای و كاشت نسبت به اصلاح آن اقدام گردد.( بعد از نصب سیستم این كار دشوار می شود ).

 ۴- شیب و توپوگرافی

پستی و بلندی وشیب زمین در صورت انجام طراحی صحیح ( از نظر هیدرولیكی ) عامل محدود كننده ای در انتخاب سيستم آبياری قطره ای به حساب نمی آید. در شیبهای بیشتر از ۱۰% استفاده از قطره چكان با دبی كمتر از ۴ لیتر در ساعت توصیه می گردد. در شیبهای خیلی تند بیش از ۲۵% ایجاد شیارهایی در طول ردیفهای كشت كه معمولا در روی خطوط تراز كشت می شوند، جهت استقرار لوله های فرعی ضروری است. وقتی توپو گرافی زمین دارای پستی و بلندی های زیاد و نا منظم باشد تهیه نقشه تو پو گرافی با خطوط تراز نیم متری جهت طراحی هیدرولیكی شبكه لازم است.

همچنان با شرکت توسن صنعت آپادانا تولیدکننده و ارائه کننده انواع لوله های پلی اتیلن ، لوله آبیاری ، نوار آبیاری و لوله دریپردار همراه باشید.

ب- آب و هوا

   ۱- میزان بارندگی و قدرت تبخیر كنندگی هوا :

معمولا سيستم آبياری قطره ای در كلیه اقلیم هایی كه در آنها میزان بارندگی تكافوی نیاز آبی مورد كشت را نمی دهد ، قابل اجرا است. از نظر اقتصادی كاربرد این سیستم در شرایط خشك و نیمه خشك بیشتر از مناطق مرطوب مقرون به صرفه خواهد بود. سیستم آبیاری قطره ای را می توان به راحتی در انواع گلخانه ها و كشتهای زیر پلاستیك اجرا نمود.

   ۲- سرعت باد:

سرعت زیاد باد ( تا حدی كه به رشد گیاه لطمه نزند) عامل محدود كننده ای در انتخاب سيستم آبياری قطره ای نمی باشد. فقط در باغات و و در سرعتهای بیشتر از ۵ متر در ثانیه احداث بادشكن و همچنین تخصیص قطره چكانهای بیشتر برای هر درخت و افزایش دور آبیاری ( جهت توسعه دادن به رشد ریشه) توصیه می گردد.

پ- عوامل گیاهی :

آبیاری قطره ای برای كلیه محصولات باغی ، جنگل كاری ها و گیاهان زراعی و صیفی جات كه به صورت ردیفی كشت می شوند قابل توصیه است، برای زراعتهایی كه به صورت متراكم كشت می شوند معمولا از نظر اقتصادی استفاده از این سیستم توجیه پذیر نمی باشد.

ت- منابع آب:

   ۱- كلیات:

منابع آب انتخابی برای شبكه های آبیاری قطره ای ، بایستی ظرفیت كافی جهت تامین نیاز آب آبیاری را در طول عمر مفید شبكه مورد طراحی دارا باشد. همچنین شدت جریان و فشار آب منبع در حدی باشد كه بتواند نیاز شبكه را در مواقع حدا كثر مصرف براورده كند. كیفیت آب نیز بایستی در حد مناسب جهت استفاده در شبكه آبیاری قطره ای باشد. بررسی انواع منابع آب آبیاری كه در داخل و یا در مجاورت پروژه ابیاری قطره ای قرار دارند و انتخاب منبع یا منابع آب مناسب یكی از ضروریات انجام پروژه آبیاری قطره ای می باشد.

   ۲- منابع آب سطحی :

جریان منابع آب سطحی در طول زمان چه از نظر كمی و چه از نظر كیفی شدیدا در حال تغیییر است. جریانهای كه توسط بارندگی مستقیم یا از حوضه های آبریز ( در اثر ذوب برف) تغذیه می شوند دارای شدت جریان كاملا متغییری هستند. ولی آنهایی كه دارای منبع تغذیه زیر زمینی اند مثل چشمه وقنات تغییرات شدیدی در شدت جریان ندارند به هر حال در انتخاب منابع جریان سطحی بایستی این تغییرات توائم با حق آبه برداشت آب در طول مسیر مورد توجه قرار گیرد. ناخالصی های عمده در این منابع از نوع معدنی ( ذرات شن یا رس، لای و مواد محلول ) و همچنین از نوع آلی می باشد كه در بررسی كیفیت آب آبیاری و تصفیه آن بایستی مورد توجه قرار گیرد.

   ۳- منابع آب زیر زمینی :

منابع آب زیر زمینی در مناطق خشك و نیمه خشك از منابع اصلی تامین آب آبیاری شبكه های آبیاری قطره ای است. در استفاده از این منابع بایستی سعی شود كه میزان برداشت به قدری باشد كه آب تخلیه شده مجددا به وسیله تغذیه سفره، جبران شود. به هر حال استفاده از این منابع بایستی با مجوز مراجع ذیصلاح ( وزارت نیرو) انجام گیرد.به طور كلی در انتخاب منبع زیر زمینی به عنوان منبع تامین آب برای شبكه آبیاری قطره ای بایستی بررسی های كافی انجام گیرد. تا از تامین آب مورد نیاز شبكه توسط آن در طول عمر مفید سیستم اطمینان كافی حاصل گردد. در این مورد می توان از ادارات منابع آب زیر زمینی وزارت نیرو مستقر در استانهای مختلف كشور راهنمایی گرفت.

منابع اب زیر زمینی بدلیل كمی ناخالصی های فیزیكی در مقایسه با سایر منابع مناسب ترین آب را جهت استفاده در سیستم آبیاری قطره ای دارا می باشند. معمولا این منابع عاری از آلوده كننده های فیزیكی و همچنین فاقد آلوده كننده های آلی هستند، با این وجود مشكل اصلی در بعضی از این منابع وجود املاح محلول آهن و بی كربنات كلسیم بیش از حد است. هنگامی كه این ابها در معرض هوای ازاد بیرون چاه قرار می گیرند، املاح مذكور اكسید شده و ایجاد رسوب می نمایند كه ممكن است رسوبات ایجاد شده باعث گرفتگی قطره چكانها شود . این امر در صورت استفاده از آب منابع زیر زمینی در سیستم آبیاری قطره ای بایستی مورد توجه قرار گیرد.

   ۴- منابع آب سطحی راكد

این منابع شامل استخر ها، حوضچه های طبیعی، مخازن سدها و دریاچه ها می باشد . در این منابع آب جریان نداشته و همیشه در دسترس می باشد. ولی ممكن است در طول فصل آبیاری نوسانات شدیدی در سطح آب ایجاد گردد. توصیه می گردد این امر از نظر هیدرولیكی در برداشت آب از دریاچه مورد توجه قرار گیرد . ظرفیت منبع با توجه به نیاز آب آبیاری بایستی به اندازه ای باشد كه در مواقع حداكثر مصرف سطح آب از حداقل عمق ورد نیاز كمتر نگردد.

از نظر آلودگی در این آبها ناخالصیهای فیزیكی معدنی از قبیل شن، سیلت و حتی رس و همچنین املاح محلول آهنی دو ظرفیتی وجود ندارد ولی ناخالصی های آلی مثل خزه، جلبك، برخی از جانوران آبزی كوچك و آثار و بقایای موجودات زنده در آن فراوان یافت می شود. این ناخالصی ها در صورت عدم تصفیه، خطر گرفتگی قطره چكانها را افزایش می دهد كه بایستی قبل از ورود به شبكه مورد تصفیه قرار گیرند.

   ۵- فاضلابهای تصفیه شده:

فاضلابها پس از تصفیه می توانند به عنوان منبعی جهت تامین آب مورد نیاز شبكه آبیاری قطره ای بكار روند. در استفاده از آنها بایستی كلیه جنبه های كیفیتی آب آبیاری مورد توجه قرار گیرد. تا مشكلاتی در رابطه با ایجاد گرفتگی در قطره چكانها، مسائل بهداشتی و بهم خوردن تعادل عناصر غذایی برای گیاه پیش نیاید.

ث- كیفیت آب آبیاری

   ۱- كیفیت آب آبیاری از نظر شوری و قلیائیت و احتمال ایجاد مسمومیت در گیاه :

توصیه می شود قبل از استفاده از آب منبع مورد نظر، كیفیت آن از نظر شوری ،‌قلیائیت و ایجاد مسمومیت در گیاه طبق روش پیشنهادی سازمان خوار بار جهانی فائو  را مورد ارزیابی قرار دهید و در صورت مناسب بودن نسبت به اجرای پروژه آبیاری اقدام نمایید .

   ۲- كیفیت آب آبیاری از نظر ایجاد گرفتگی در قطره چكانها و فیلتراسیون

كلیات :

ناخالصی های موجود در آب آبیاری ممكن است باعث گرفتگی قطره چكانها به صورت فیزیكی،‌ شیمیایی و بیولوژیكی شود. در گرفتگی فیزیكی ناخالصی های عمده آب شامل مواد معدنی ( شن ،‌لیمون ،‌رس ) و مواد آلی ( موجودات زنده و آثار بقایای آنها ) است. گرفتگی شیمیایی در اثر روسوب گذاری حاصل از فعل و انفعالات شیمیایی در آب آبیاری حاصل می گردد. گرفتگی بیولوژیكی در اثر فعالیتهای بیولوژیكی موجودات زنده در مجاری و منافذ قطره چكانها بوجود می آید .

ج- فیلتراسیون

   ۱- رسوبگذاری ذرات جامد

جدا سازی و تصفیه نا خالصی ها ی جامد معدنی و آلی را فیلتراسیون می نامند. انواع فیلتر مورد استفاده در فیلتراسیون عبارت اند از : فیلتر توری ، فیلتر سیكلون ، فیلتر شن و حوضچه های رسوب گیر.

معمولا از فیلتر توری در كلیه شبكه های آبیاری استفاده می شود ، فیلتر سیكلون برای جدا سازی ذرات جامد موجود در آب آبیاری بكار می رود،‌ فیلتر شن برای جدا سازی ناخالصی های آلی و همچنین ذرات جامد كاربرد دارد. در صورتی كه آب آبیاری حاوی ناخالصی های جامد زیادی  باشد استفاده از حوضچه های رسوب گیر قبل از پمپاژ توصیه می گردد .

   ۲- رسوب گذاری شیمیایی :

رسوب گذاری شیمیایی در قطره چكانها بیشتر وقتی اتفاق می افتد كه آب آبیاری مورد استفاده از منابع آب زیر زمینی باشد . علت اصلی آن عمدتا وجود املاح محلول بیش از حد ( آهن دو ظرفیتی و بی كربنات كلسیم ) در این آبهاست. اصلاح آب از نظر جلوگیری از رسوب آهن ( روش هوادهی ) مستلزم صرف هزینه زیادی بوده و در آبیاری كاربردی ندارد. بنابراین استفاده از این آبها در سيستم آبياری قطره ای ، اگر بیش از حد مجاز آهن دو ظرفیتی داشته باشد توصیه نمی شود. ( حد مجاز آهن دو ظرفیتی ۵/۱ میلی گرم در لیتر می باشد ) اصلاح آب از نظر جلوگیری از رسوب كربنات كلسیم با افزایش اسید تجاری به آب آبیاری ممكن است توجیه اقتصادی داشته باشد، كه بایستی مورد بررسی قرار گیرد. برای تعیین پتانسیل آب برای ایجاد این رسوب تعیین شاخص اشباع بر اساس متد ارائه شده در نشریه آبیاری و زهكشی شماره ۲۹ فائو توصیه می شود.

اگر شاخص منفی باشد دلیل بر مناسب بودن آب آبیاری از جهت عدم ایجاد رسوب كربنات كلسیم در قطره چكانهاست. علامت مثبت دلیل ایجاد رسوب در قطره چكانهاست كه در این حالت می توان با افزایش اسید به آب آبیاری آنرا اصلاح نمود. غلظت اسید افزوده شده بر آب آبیاری بایستی به حدی باشد تا با كاهش اسیدیته آن علامت شاخص را منفی نماید. توصیه می گردد قبل از استفاده از این آبها با انجام آزمایشی روی نمونه ای از آن مقدار اسید مورد نیاز محاسبه و تعیین شود سپس با توجه به كل اسید مورد نیاز، بررسی اقتصادی انجام و در صورت مقرون به صرفه بودن نسبت به اصلاح و استفاده از آن اقدام گردد. در غیر این صورت استفاده از این آب در شبكه آبیاری قطره ای قابل توصیه نخواهد بود .

   ۳- رسوب گذاری بیولوژیكی چیست ؟

فعالیتهای بیولوژیكی در مجاری و منافذ قطره چكانها ممكن است باعث گرفتگی آنها شود . چون عوامل زیادی در شدت فعالیت بیولوژیكی موثر است بنابراین پتانسیل رسوبگذاری بیولوژیكی آب آبیاری و گرفتگی قطره چكانها غیر قابل پیش بینی می باشد. كلر زنی به آب آبیاری یكی از راه های عملی در جلوگیری از فعالیتهای بیولوژیكی و در نتیجه جلوگیری از گرفتگی قطره چكانهاست، كه در صورت داشتن توجیه اقتصادی توصیه می گردد.

چ- شرایط اجتماعی

   ۱- مهارت و دانش زارع :

در منطقه ای كه قرار است سیستم آبیاری قطره ای احداث گردد بایستی تحصیلات و مهارت زارع در استفاده و نگهداری از سیستم  مورد توجه قرار گیرد، تا در صورت نیاز آموزشهای لازم قبل از نصب شبكه به زارع داده شود.

   ۲- فرهنگ زارع :

زارع و كارگران مزرعه ممكن است با توجه به اعتقادی كه به سنتهای خود دارند به سادگی سيستم آبياری قطره ای را قبول نكنند. در این حالت بایستی قبل از احداث سیستم،‌ زارع و كارگران آبیاری را برای پذیرش آن آماده كرد. این كار با نشان دادن محاسن سيستم آبياری قطره ای در مناطقی كه قبلا در آن سيستم آبياری قطره ای اجرا شده و همچنین با انجام امور ترویجی امكان پذیر است.

   ۳- گردش آب در روستا :

به طور سنتی آب در روستاها ی كشور بین زارعین به طور نوبتی گردش داده می شود. معمولا هر ۷ الی ۱۵ روز نوبت آبیاری زارع می رسد. این روش تقسیم آب با احداث سیستم آبیاری قطره ای كه در آن معمولا دور آبیاری كم است مغایرت دارد. این موضوع قبلا باید مورد بررسی قرار گرفته و مسئله به نحوی حل گردد. تغییر برنامه گردش آب و یا استخر ذخیره آب و همچنین یكپارچه سازی اراضی زارعین از راه حلهای رفع این مشكل می باشد .

   ۴- شرایط اقتصادی :

شرایط اقتصادی برای انتخاب سيستم آبياری قطره ای بایستی با توجه به ارزش آب ،‌محصول ،‌هزینه های اولیه نصب سیستم، هزینه های كارگری و بررسی اقتصادی در مقایسه با سایر روشهای آبیاریقابل اجرا در محل انجام و در صورت داشتن توجیه كافی روش آبیاری قطره ای انتخاب گردد. ضمنا با بررسی هزینه های كارگری میزان اتوماتیك نمودن سیستم نیز مشخص میگردد.